در ساختمانها و ابنيه بتني، قالب فلزی كه در حقيقت ظروف موقتي با شكل و فرم مورد نظر براي نگهداري ميلگردها (آرماتور) و بتن خيس تازه هستند، نقش مهمي به عهده دارند. قالببندي قسمت عمدهاي از مخارج ساخت و اجراي اسكلتهاي بتني و اجزاي بتني ساختمان را به خود اختصاص ميدهد. هزينه مصالح، ساخت و اجراي قالبهاي بتني بستگي به شكل قالب و دشواري ساخت آن و نوع مصالح مصرفي دارد. در پارهاي از موارد ممكن است قالببندي تا بيش از 75 درصد هزينة يك عضو بتني را به خود اختصاص دهد. يك قالب، در عين حال كه بايد داراي فرم مورد نظر بوده و از نظر اقتصادي قابل قبول باشد، بايد استحكام و ايمني كافي داشته باشد.
قالب بندی:
طرح قالبهاي بتنی كه بایداستحكام كافي براي نگهداري بتن داشته و در اثر فشارهاي وارده مقاوم باشد و در موقع بتنريزي، از فرم اصلي خارج نشده و به اصطلاح شكم ندهد مسئلهايست سازهاي. اين مسئله، جز در مواردي كه از قالبهاي پيشساخته با مشخصات معين استفاده شود، در رابطه با طرح قالبهاي ديوار، ستون و يا تاوهها كه از صفحات و يا تختههاي چوبي ساخته ميشوند. صادق است پس از طرح و محاسبه بارهاي وارده، هر يك از قسمتهاي اصلي قالب را ممكن است به عنوان يك تير تحليل نموده و حداكثر ممان و برش و خمشي كه ممكن است وجود داشته و پيش آيد محاسبه نمود. سپس با محاسبه بارهاي كششي و فشارهاي وارد بر قطعات تقويتي عمودي و تيرهاي نگهدارنده خارجي اندازههاي لازم آنها را محاسبه مينمايند.
براي آنكه يك قالب از نظر اقتصادي با صرفه بوده و هزينههاي مصرفي براي ساخت آن به حداقل برسد بايد به نكات زير توجه نمود:
نكات عمومي در ساختن قالب فلزی بتن:
در ساختن قالب اجزاء مختلف بتني نكات زير را بايد رعايت كرد:
واژه های قالب بندی :
سه گوش: قطعه چوب باریک با مقطع مثلثی است که برای پخ نمودن گوشه های عضو بتنی در گوشه های قالب به کار برده می شود.گوشه های تیز آسیب پذیرند
زبانه آزاد : نوار باریک با جنس چوب است که در شکاف عرضی موجود در محل درز دو قطعه مجاور چوبی قرار داده می شود و موجب چفت شدن آنها به یکدیگر می شود .
روکش قالب: ورقه های نازکی از جنس پلاستیک چوب یا فیبر هستند که در رویه قالب یعنی سطحی که با بتن در تماس است کوبیده می شود و سطح بتن را صاف ویکدست میکند .
تخته کوبی- رویه قالب: ان قسمت از قالب که مستقیما با بتن تماس دارد .
کلاف قالب: سیم یا پیچی است که دو قطعه مقابل را بیکدیگر متصل نموده تاز باز شدن آنها جلوگیری کند .
پشت بند:قطعه چوبی است که به صورت افقی و یا قائم برای سخت کردن قالب به پشت آن کوبیده می شود.
دریچه نظافت: برای تمیز کردن کف قالب ستون ، دریچه ای در پائین آن نصب میکنند که به دریچه ی نظافت موسوم هست .
پشت بند قائم : به اعضای قائمی اطلاق می شود که در پشت قالب وجود دارند و کلافهای قالب از دور یا میان آنها عبور میکنند . مهارهای مایل نگهدارنده قالب دیوار نیز به این اعضا ء تکیه می کنند .
دستک : یک عضو فشاری.
کمرکش: به چهار تراشهائی اطلاق می شود که به صورت افقی در پشت بندهای قائم نصب می شوند و مهارهای مایل به آنها تکیه می کنند. سختی طولی قالب نیز توسط کمر کش ها زیادتر می شود .
تکیه گاه مهار(پابند ): به قطعه چوبی گفته می شود که برای تامین نقطه اتکا ء بر روی قطعه اصلی نصب می شود .
مهار مایل : یک عضو فشاری است که برای نگه داشتن تعادل قالب، به صورت مایل در پشت آن قرار داده می شود .
لقمه : قطعه کوچک بتنی است که ما بین میلگردها و قالب قرار می گیرد (برای تامین فاصله مناسب برای پوشش بتن روی میلگرد).
پاخور- رامکا: برای قرار گیری لبه پائینی قالب اصلی در محل خود ،قبل از قرار دادن قالب، باید قالبهای کوچک موقت در محل دقیق دیوار یا ستون قرار داده شود و پس از گیرش بتن ،این قالبها را باز نموده و قالب اصلی در محل خود قرار داده می شود.
یوغ : حلقه هایی که محیط قالب های گرد رادر بر می گیرد و از باز شدن انها جلوگیری می کند .
چپ و راست - مهار : یک قطعه چوبی مورب برای مهار قالب
پایه: شمع سبکی به طول مشخص .